Fez imperialny i święty

W Fezie znajdziesz naukę i świętość – powiedziano pewnemu podróżnikowi… Nie zwlekając ruszył on do tego miasta, jednego z czterech, obok Marrakeszu, Meknesu i Rabatu, najważniejszych miast Maroka, założonych przez arabskie lub berberyjskie dynastie. Qarawiyyin był otoczonym poważaniem uniwersytetem, ale wcześniej – wielkim miejskim meczetem. Stanowił wymarzone miejsce dla naszego podróżnika, który szukał nauk wielkich mistrzów, a jednocześnie był pielgrzymem. Podążając za tłumem, trafił zapewne na grobowiec Idrisa II, potomka Proroka, syna pierwszego króla Maroka i założyciela miasta oraz fundatora niezliczonych miejsc, które uczyniły z Fezu miasto święte i kwitnące, jedną ze stolic cywilizacji arabsko-muzułmańskiej obok Damaszku, Bagdadu, Kordoby i Grenady.

Lśniąca zieleń – to kolor islamu. Dachówki znaczą święte miejsca miasta, np. meczet Qarawiyyin i uniwersytet, którego mury widziały m.in. prekursorów sufizmu i filozofa Awerroesea, geografa al-Idrisiego, filozofa i lekarza Majmonidesa czy historyka Ibn Khalduna.

 Podróżnik nie mógł nawet pomyśleć, że wiele wieków później niezliczone tłumy pielgrzymów będą tu przybywać i odczuwać to samo, ani że się tu pojawią ludzie innych wyznań, przyciągnięci pięknem i zaciekawieni miastem. Nawet poza okresami świąt i pielgrzymek bez przerwy ktoś wchodzi i wychodzi ze świątyni (zaouia) Mulaja Idrisa.

 Teraz, we wrześniu, nastała pora święta. Wielki moussem, czyli pielgrzymka do Mulaja Idrisa, to najważniejsze święto, podczas którego okoliczne plemiona stawiają u bram miasta namioty i przez wiele dni świętują, organizując obfite biesiady, zabawy z tańcami i muzyką… Tkacze ofiarowują umieszczaną później na grobowcu świętego kapę haftowaną złotem, kupcy, garbarze i farbiarze, szewcy i kowale – byki oraz ogromne barwione i zdobne świece do oświetlenia świątyni. Podczas procesji z tkaniną, różne bractwa w atmosferze radości niosą ofiary do mauzoleum.

 W miastach Afryki Północnej minarety strzelają ze stłoczonej i wybudowanej bez planu masy i pną się ku niebu. Każdy muzułmanin, który przybywa do bram miasta wie, że powinien prosić o gościnę jego założyciela i świętego patrona, Mulaja Idrisa. Jest on jedną z najważniejszych postaci Maroka i islamu.

 „Boże, ty wiesz, że nie zbudowałem tego miasta przez próżność, pożądanie sławy czy dumę. Chciałem, byś ty był czczony, by Twoja Księga była tu czytana, a Twoje Prawo stosowane aż do końca świata’’. Od 789, kiedy to Idris II założył miasto, jego życzenie wciąż jest spełniane. Wierni tłoczą się w mauzoleum Idrisa II oraz w pobliskich meczetach nie tylko w okresach wielkich świąt muzułmańskich. Bazary Fes el-Ball nie zmieniły się od czasu założenia miasta w XII w. i zachowały ten sam rozkład. Bambusowe maty, wąskie i kręte pasaże chronią przed słońcem.

 Od momentu założenia uniwersytetu Qarawiyyin w IX wieku miasto położone na przecięciu szlaków handlowych i w sercu z natury bogatego regionu stało się również jednym z najważniejszych ośrodków duchowych i kulturalnych epoki. Jego wpływy widać w muzułmańskich szkołach w Hiszpanii i dalej, w całej Europie. Uważa się nawet, że w latach 999-1003 studiował tutaj Gerbert d’Aurillac, który potem był znany jako papież Sylwester II. To on wprowadził do Europy cyfry arabskie.

 Kilka lat spędził tu także Majmonides, wybitny żydowaki lekarz i filozof, ktłóry nauczał w Qarawiyyinie. Jego dzieło jest pięknym przykładem tego, czym była judeo-islamska kultura rozwinięta w Fezie i w Andaluzji. Z miastem i uniwersytetem związanych jest również więcej wielkich nazwisk, na przykład filozofa Awerroesa, geografa al-Idrisiego, filozofa Ibn Khalduna…

 Dzięki nim, dzięki studentom i pielgrzymom, przez całą swą historię Fez zbudował kulturę przesączoną tym, co duchowe i święte, której ślady do dziś odkrywamy w dorocznych festiwalach muzyki religijnej świata.

Suk garbarzy – Chouara – należy do najbardziej malowniczych w Fezie. Stosując się do prastarych metod, mężczyźni gołymi nogami ugniatają w kadziach namoczone przez wiele dni w wyciągu z kory granatowca lub mimozy skóry. Są one następnie farbowane w innych kadziach.

Bibliografia

"Sekrety najbardziej niezwykłych miejsc na swiecie" wydawca Reader's Digest