Sztuka Sakralna - Nekropolityczna

Sztuka sakralna obejmuje także twórczość artystyczną dotyczącą sfery nekropolitycznej - powiązaną z kultem zmarłych. Rozwinęła się już w czasach starożytnych. Przykładami budowli jest oryginalny i niepowtarzalny zespół rzeźby nagrobnej i małej architektury, m.in. kaplic, grobowców, mastab, sarkofagów, mauzoleów, piramid a także zdobień i pomników nagrobnych (steli, kolumn, obelisków, płaskorzeźb, kamiennych pni drzew, portali, portyków czy baldachimów).

Cmentarze te odgrywały znaczącą rolę w życiu społeczeństwa. Były panteonami ludzi zasłużonych, „miastem umarłych”, którym oddaje się cześć. Stanowiły też swoiste galerie architektury i sztuki na wolnym powietrzu oraz parki – romantyczne miejsca przeznaczone do zwiedzania i wypoczynku. 

XIX-wieczne pomniki nagrobne miały być nie tylko manifestacją pozycji zmarłego, ale także formą przekazu. Najczęściej przypomnieniem w stylu „memento mori”, ale również chęcią podzielenia się z innymi smutkiem po stracie bliskiej osoby. Stąd, obok elementów wyłącznie dekoracyjnych, umieszczano różne symbole, by przemawiały do przechodniów.  Ogół symboli stosowanych w sztuce sepulkralnej możemy podzielić na pięć zasadniczych grup: symbole śmierci, jej atrybuty i personifikacje (czaszka, klepsydra, zgaszona pochodnia); symbole nadziei, zmartwychwstania, nieśmiertelności (brama, kotwica); symbole znikomości i nietrwałości życia doczesnego (draperia, kolumna, motyl, złamany kwiat); symbole żałoby i jej personifikacje (płaczki, anioły smutku); atrybuty osoby zmarłej (panoplia – umieszczane na nagrobkach osób związanych z wojskiem; dąb – znak siły, wiary, prawości i cnoty obywatelskiej; gołąb – czystość, niewinność, pokój; lilia – symbol czystości, ale także łaski; serce gorejące – religijna żarliwość, miłość, odwaga; lew – moc, władza, męstwo; wawrzyn – chwała; palma – symbol męczeństwa). 

Z innych symboli warto wymienić: harfę – w sztuce średniowiecznej trójkątne harfy uznano za symbole Trójcy Świętej albo wyraz uwielbienia dla trzech Osób Boskich. Święty Augustyn porównuje dziesięć przykazań Bożych do dziesięciu strun harfy Dawida. Harfa symbolizuje także smutek i nostalgię, ale również zapowiada spokój i słodycz przyszłego życia. Z kolei księga to Słowo Boże, wiedza i mądrość, otwarta księga symbolizuje proroctwo. Postacie uskrzydlone są jednym z bardziej popularnych motywów dekorujących miejsce spoczynku zmarłych na cmentarzach chrześcijańskich, przy czym nie zawsze mamy do czynienia z chrześcijańskim aniołem. Inne postacie uskrzydlone, pojawiające się na nagrobkach, to np. greccy bogowie bliźniacy Hypnos (bóg snu) i Thanatos (bóg śmierci). Często spotykamy również figury aniołków na grobach dzieci, a w nagrobkach czerpiących z wzorów barokowych – tzw. putta.

W listopadzie w kościele katolickim przypada Święto Wszystkich Świętych, wtedy częściej odwiedzamy cmentarze, w szczególny sposób modlimy się za zmarłych, palimy świece, wspominamy naszych bliskich.

Uczniowie biorący udział w projekcie Młody Asyż przygotował galerię fotografii nagrobków znajdujących się na cmentarzach w naszej okolicy. Zdjęcia zostały wykonane na cmentarzach w następujących parafiach:

• Gorzków woj. świętokrzyskie
• Kazimierza Wielka woj. świętokrzyskie
• Wiślica woj. świętokrzyskie
• Kościelec woj. małopolskie
• Borzęcin Górny woj. małopolskie