Sztuka i religia

Wyjaśnienie problemu sztuki religijnej wymaga odpowiedzi na następujące pytania:
1. Czym jest sztuka? 2. Co to jest religia?

Sztuka jest faktem kulturowym, czymś zastanym w świecie i związanym
z człowiekiem. Za pytaniem „Czym jest sztuka?” kryją się w istocie trzy pytania: „Co to jest
sztuka?”; „Jaka jest ostateczna racja istnienia sztuki?”; „Jaki jest związek sztuki ze światem
przyrody oraz ze światem kultury?”.
Co to jest sztuka? Odpowiedź na pytanie o istotę sztuki byłajuż znana starożytnym Grekom,
a jej dokładne sformułowanie znajdziemy w łacińskiej formule: Ars est recta ratio factibilium
– sztuka jest zasadą poprawnego wytwarzania tego, co zamierzone, a w człowieku- wytwórcy
jest ona cnotą, czyli trwałą dyspozycją do poprawnego wytwarzania. Sztuka jest wszędzie
tam, gdzie człowiek coś świadomie i celowo wywarza; w jej świetle sztukami są logika
i poezja, medycyna i architektura, polityka i muzyka, hodowla i taniec, itp.
Dlaczego sztuka istnieje? Już greccy poeci mówili: „Czego nam brak, tego dostarcza nam
sztuka”. Myśl tę znajdziemy we wzbogaconej poznawczo, ale zwięzłej formule łacińskiej:
Ars imitatur naturam et supplet defectum naturae in illis in quibus natura deficit – sztuka
naśladuje naturę i dopełnia zastane w niej braki. Czym jest natura i na czym polega
naśladowanie natury w sztuce? Natura-przyroda jest tym, co rodzi samo z siebie i co jest
zasadą ruchu i zmiany. Sztuka współpracuje z naturą w dwojaki sposób: wspomaga ją
w osiąganiu jej celu, np. w kształceniu człowieka, i transponuje jej zasady na byty sztuczne,
np. w budownictwie czy malarstwie.
Sztuka jest związana z naturą i kulturą poprzez prawdę, dobro, piękno i religię. Jest związana
z prawdą, wyrasta bowiem z ludzkiej wiedzy o świecie, jest tej wiedzy materializacją. Sztuka
sama jest dobrem, jest przecież doskonałością (cnotą) człowieka; celem-dobrem dzieł sztuki
jest wyłącznie człowiek, a dzieła te mieszczą się w zakresie dóbr użytecznych, czyli wszelkich
narzędzi, oraz dóbr przyjemnościowych.
Czym jest religia? Jest ona przede wszystkim doktryną (nauką), zawierającą wizję przedmiotu
kultu, jego związku ze światem i człowiekiem.

Akt wiary jest aktem rozumu wydanym pod naciskiem woli (człowiek wierzy bądź nie wierzy,
bo tak chce). Jest to akt tzw. egzystencjalny, angażuje on całego człowieka, a dokonuje się
w nim osobowe uznanie treści doktryny religijnej za prawdziwą wykładnię sensu życia
ludzkiego.