Ciulim i Czulent
Pragniemy zaprezentować jedno z ciekawszych miejsc na mapie śląskiego szlaku kulinarnego. Jadąc z Częstochowy w stronę Kielc przejeżdżamy przez Olsztyn, Janów, Lelów. Zatrzymajmy się w tej ostatniej z wymienionych miejscowości, która z roku na rok staje się coraz bardziej popularna za przyczyną pielgrzymek Żydów pragnących odwiedzić grób cadyka Biedermanna zwanego Lelowerem.
Pielgrzymki Żydów do Lelowa są często związane także z możliwością poznania miejsca zamieszkania przodków – przed wojną połowa mieszkańców Lelowa była Żydami. Przez lata Polacy i Żydzi byli sąsiadami.
W czasie sierpniowych dni do Lelowa z roku na rok przyjeżdża coraz więcej turystów, którzy chcą wziąć udział w Święcie Czulimu i Czulentu posiadającego certyfikat „Produktu Turystycznego” województwa śląskiego. Święto Ciulimu i Czulentu to festiwal, w ramach którego prezentowania jest kultura polska i żydowska: muzyka, taniec, tradycje, potrawy.
Co to takiego ciulim i czulent?Są to miejscowe potrawy składające się z mięsa, warzyw oraz przypraw, wypiekane bardzo długo w niezbyt gorącym piecu chlebowym.
Ciulim bazuje na ziemniakach. Ciulim lelowski to po prostu utarte ziemniaki, siekane razem z kośćmi żeberka, boczek i przyprawy, pieczone z żeliwnym garnku tak długo, aż niemal „kości się rozpuszczą”. Tradycja nakazuje piec go przez całą noc i spożywać na bożonarodzeniowe i wielkanocne śniadanie, tuż po powrocie z kościoła (zaraz po wyjęciu z pieca). W 2006 r. ciulim lelowski – jako jeden z pierwszych - został przez Ministerstwo Rolnictwa wpisany Listę Produktów Tradycyjnych województwa śląskiego.
Czulent bazuje na kaszy i fasoli . W skład czulentu wchodzi kasza, fasola, ziemniaki, mięso wołowe i gęsi tłuszcz solidnie doprawione ziołami i czosnkiem. Potrawa także „dochodzi” powoli w nagrzanym piecu, aż do szabasowego obiadu.
Te dwie potrawy są świadectwem przenikania się kultur żydowskiej i polskiej.
Ciulimu i czulentu można spróbować przez okrągły rok, odwiedzając ulokowaną przy Rynku restaurację „Lelowianka”, co uczyniliśmy. Smakowało! Zapraszamy do odwiedzenia i smakowania.
Bartosz Wojewoda z kolegami