Wyjątkowy cmentarz żydowski w Lublinie

Korzystamy » Wyjątkowy cmentarz żydowski w Lublinie

 

Stary Kirkut to cmentarz żydowski, który znajduje się w Lublinie na wzgórzu, w dzielnicy Kalinowszczyzna, w miejscu średniowiecznego grodziska. Stary Kirkut w Lublinie, mieście zwanym kiedyś „Jerozolimą Królestwa Polskiego” lub też Żydowskim Oxfordem jest najcenniejszą taką nekropolią w Europie. Chociaż nie znamy daty powstania tego cmentarz to można tu zobaczyć wyjątkowy pomnik z 1541 roku. Jest to grób Jakuba Kopelmana – wybitnego uczonego, który jest najstarszym nagrobkiem żydowskim na ziemiach polskich, usytuowanym na swym pierwotnym miejscu.

cmentarz

Jest tu również pochowany Jaakow Icchak ha-Lewi Horowic-Szternfeld, czyli Widzący z Lublina (zmarł w 1815 roku). To jeden z duchowych przywódców ruchu chasydzkiego, który sprawił, że Lublin stał się jednym z najsilniejszych ośrodków chasydzkich. Chasydyzm (od hebr. chasid – pobożny) to żydowski ruch mistyczno-religijny, który powstał w połowie XVIII wieku. Opiewa radość życia przez ekstazę religijną, taniec, śpiew, podkreśla ważność osobistej modlitwy. Obecnie jego główne ośrodki znajdują się w Izraelu i w Stanach Zjednoczonych. O znaczeniu Widzącego świadczą stojące tu często świece i złożone tu kwitlech – kartki z prośbami o wstawiennictwo u Boga.

Niestety, cmentarz uległ poważnym zniszczeniom dokonanym podczas II wojny światowej. Przed rokiem 1939 było tu kilka tysięcy nagrobków. Do dziś zobaczyć na nim można tylko około dwustu. Teren nekropolii otacza siedemnastowieczny mur. Na cmentarzu możemy odnaleźć trzy typy nagrobków: macewa (prostokątna pionowo wbita w ziemię płyta z napisami), nagrobek tumbowy lub skrzyniowy (kamienny zdobiony prostopadłościan) i ohel (namiot z nagrobkami w środku).

Macewa

Do wytworzenia nagrobków wykorzystywano kamień, granit, głazy narzutowe czy też drewno. Macewy z lubelskiego Starego Kirkutu cechują się dużą liczbą płaskorzeźbionych motywów. Nawiązują one do tradycyjnych wzorów, wykorzystywanych przez Żydów od pokoleń. Najstarsze z nich, wykonane w stylu późnogotyckim mają kształt prostokąta z wyrytymi napisami. Nagrobki z okresu renesansu charakteryzują się kształtem portalu i wypukłymi inskrypcjami. Nagrobki z drugiej połowy XVII wieku charakteryzują się wpływami manieryzmu. Pomniki wykonane w XVIII wieku  naśladują prostotę starych pomników, ale zawierają bogatszą symbolikę. Różnorodne były motywy zdobnicze pomników: roślinne, zwierzęce, związane z architekturą czy nawet związane z różnymi źródłami światła. Każdy nagrobek miał na sobie napis informujący o danych osoby zmarłej, pochwałach skierowanych w jej stronę i wyrazach cierpienia po stracie zmarłego. Powtarza się na macewach zdanie ,,Niech jego dusza będzie włączona w wieniec wiecznego życia”.

kamienna tablica

Na nagrobkach umieszczane są przedstawienia symboliczne, np. lew, dwa lwy – zmarłym był mężczyzna mocny i odważny, książka – człowiek uczony, (złamana) świeca – kobieta, która jest strażniczką światła domowego, inne symbole takie jak niedźwiedzie, a nawet jednorożec.

Pamiętajmy, żeby nie zwiedzać żydowskiego cmentarza w piątki po południu oraz w soboty, bo to czas szabatu.

Stary Kirkut można zobaczyć, poznać bliżej dzięki poświęconemu mu programowi telewizyjnemu przygotowanemu przez TVP Lublin, w cyklu „Skarbiec sztuki Lubelszczyzny”. https://lublin.tvp.pl/56791871/6-listopada-2021

Jakub Jagiełło, Mateusz Michalski

Wykorzystano: