Obecność rzeki ma ogromne znaczenie dla środowiska. Podobnie w sztuce – motyw rzeki ma czasem dosłowny a często głębszy, bardziej symboliczny sens. Podaj przynajmniej trzy przykłady rzek z literatury lub sztuk plastycznych, które miały znaczenie przenośne.

Odpowiedź

1. Jordan to największa rzeka w Izraelu, wiele razy wspominana w Biblii. Płynie od góry Hermon na północy, m.in. przez jezioro Genezaret, do Morza Martwego. Nazwa rzeki oznacza „zstępujący”. Jozue wprowadził Izraelitów do Ziemi Obiecanej przekraczając Jordan od strony wschodniej w okolicach Jerycha (Joz 3-4), co chrześcijanie postrzegali później jako typ sakramentu chrztu. Syryjski dowódca Naaman zanurzał się siedem razy w Jordanie na polecenie proroka Elizeusza i został uzdrowiony (2 Krl 5, 9-14). W wodach Jordanu Jan Chrzciciel chrzcił przychodzących do niego, wśród nich Jezusa (Mt 3). Obmycie wodą oczyszczające z grzechów uważa się za ponowne narodzenie przez wyjście z macierzyńskiego łona wody. Na starochrześcijańskich sarkofagach ukazane są uosobienia Jordanu jako brodatego boga rzek z urną, z której wypływa woda oraz trzciną i sterem. Rzeka z napisem „Jordan” płynie w dolnej części mozaiki w absydzie; w bazylice św. Jana na Lateranie, w Rzymie. Widać w niej stworzenia wodne i łodzie z ludźmi. Jest to symbol wody, która udziela życia.

2. W poezji św. Jana Pawła II Bóg ukrywa się w przyrodzie, w cudach natury. Jeden z wierszy Tryptyku Rzymskiego pt. Strumień zachęca do refleksji nad tajemnicą przemijania natury, świata i człowieka, nad sensem życia. Przemijanie człowieka jest inne niż przyrody, bo on niecały umiera. Prawdziwe życie zdobywa, idąc z trudem drogą do początku, obok strumienia, do symbolicznego „Źródła”. „Zatoka lasu zstępuje w rytmie górskich potoków… Jeśli chcesz znaleźć źródło, musisz iść do góry, pod prąd”.  

3. Laureat Totus Tuus za rok 2021, czyli tzw. katolickiego Nobla - Leszek Mądzik, twórca teatru Scena Plastyczna KUL, scenograf, reżyser, fotografik w czasopiśmie Kraina Bugu mówił o inspirującej roli wody dla swojej twórczości plastycznej. Jego wyobrażenie raju to wielu szczęśliwych ludzi w rozległej, ciepłej wodzie z niewidocznym horyzontem. Z korzystania z wody Leszek Mądzik czerpie optymizm, ale droga do czystej źródlanej toni prowadzi – jak mówi artysta – przez odmęty i ból. Rzeka życia to również dźwiganie krzyża…, która łączy się ze łzami będącymi esencją cierpienia. Kropla żłobi kamień, a w kropli odbija się cały świat, także rzeka Bug, płynąca na styku kultur i granic, gdzie przenikają się tradycje prawosławia i katolicyzmu.