Zagadka nr 3

Król babiloński Nabuchodonozor II zapisał się na kartach historii jako budowniczy, który wypełnił swą stolicę olśniewającymi budowlami. Jedna z nich, niczym lazurowe morze lśniła w blasku emalii w odcieniu głębokiego błękitu. Niebieski bezkres, choć jest tylko namiastką jej dawnej świetności, do dziś imponuje rozmachem. Fenomen budowli tkwi nie tylko w jej monumentalizmie, ale również w powleczonej niebieską emalią cegle, która swym kolorem do złudzenia przypominała ceniony w starożytności lapis lazuli. O jakiej budowli mowa? Gdzie się pierwotnie znajdowała i gdzie jest teraz?

Brama bogini Isztar, czyli brama miejska w Babilonie, wzniesiona za panowania króla Nabuchodonozora II (605-562 p.n.e.), by uczcić podbój Jerozolimy w 586 roku p.n.e. Babilon to starożytne miasto-państwo, które leży nad Eufratem ok. 100 km na południe od Bagdadu. Tu narodziła się idea jedynego Boga i tu powstał kodeks Hammurabiego (1792-50 p.n.e.), które Abraham przeniósł na środowisko żydowskie. Ulice starożytnego Babilonu pełne były kupców, rzemieślników, żołnierzy i urzędników. Ze świątyni unosiła się woń kadzideł, a drogą procesyjną ciągnęli wierni. Tą drogą prowadzono też powiązanych sznurami niewolników żydowskich po zdobyciu Jerozolimy i zburzeniu Świątyni. Tutaj Żydzi z tęsknoty za Jerozolimą tworzyli tzw. lament babiloński. Babilon znany jest z wiszących ogrodów – jednego z siedmiu cudów starożytnego świata.

Brama Isztar to najsłynniejsza z ośmiu bram miasta, brama północna, rozpoczynająca tzw. drogę procesyjną, która ciągnęła się do E-sagili – świątyni boga Marduka. Budowlę stanowiły dwie bramy połączone przejściem, składające się z czterech wież na planie kwadratu z krenelażem. Krenelaż to zwieńczenie baszty w kształcie prostokątnych ścianek, po bokach których są prześwity umożliwiające strzelanie. Konstrukcja miała cele obronne i pozwalała kontrolować przybyszów przechodzących przez bramę. Najstarsza część bramy wykonana była ze zwykłej cegły palonej. Za budulec w Babilonie służyła cegła, a gliny w dolinie Eufratu było pod dostatkiem. Były trzy etapy budowy bramy: cegła palona, cegła emaliowana, cegła emaliowana reliefowa.

Brama Isztar obłożona była glazurowaną cegłą w kolorze niebieskim. Na tym tle umieszczone były wyobrażenia 575 zwierząt, które symbolizowały bóstwa: węże-smoki – Marduka, byki – Adada i lwy – Isztar. Te reliefowe wyobrażenia zwierząt miały barwy żółte, zielone, białe, czerwone i obramowane były pasami rozetek. Drzwi bramy i sklepienie były wykonane z drzewa cedrowego. Forma architektoniczna Bramy Isztar nawiązuje do tradycji budowlanych Mezopotamii. Jednak jej charakterystyczną cechą jest bogata paleta barw dekoracyjnych. Isztar to babilońska bogini miłości i wojny, zaś Marduk to bóstwo opiekuńcze, najważniejsze w panteonie babilońskim.

Zrekonstruowana prawdziwa Brama Isztar znajduje się w Muzeum Pergamońskim w Berlinie. Emaliowane cegły Bramy Isztar odkryli w latach 1902-1904 Robert Koldewey i Walter Andrae. Znaleziska docierały do Berlina od 1903 roku, a w 1927 dotarło aż 500 skrzyń. W 1930 zakończono prace rekonstrukcyjne. W miejsce brakujących oryginalnych cegieł, zastosowano repliki, do których odtworzenia zbudowano specjalne piece. Nie wszystko udało się zrekonstruować. Obecnie Muzeum Pergamońskie jest w przebudowie. Uczniowie V Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie odwiedzili Muzeum Pergamońskie w Berlinie i podziwiali Bramę Isztar w 2018 roku.