Synagogi
Pokłosiem naszego pobytu w Muzeum Częstochowskim i zwiedzeniu Wystawy Żydzi Częstochowianie był wzrost zainteresowania życiem religijnym częstochowskich Żydów. Postanowiliśmy szczególnie zainteresować się historią synagog. Trafiliśmy wtedy na postać prof. Pereca Willenberga. Efektem naszych działań jest ten artykuł oraz wystawa w gablotce szkolnej.
W Częstochowie przed II wojną światową żyło ponad 30 tysięcy Żydów. Stanowili oni ponad 30% mieszkańców naszego miasta. Ich ślady w pisemnych zapiskach siegają XVII wieku. Gmina wyznaniowa żydowska utworzona została w Starej Częstochowie w roku 1808. Gmina żydowska organizowała i prowadziła szpitale, przytułki, szkoły, ściągała podatki, utrzymywała cmentarz, zajmowała się także życiem religijnym wspólnoty. Na terenie gminy znajdowała się synagoga, czyli bożnica, miejsce modlitw i zgromadzeń religijnych, również miejsce zebrań społecznych gminy żydowskiej. Pierwsza, zwana Starą Synagogą, powstała w XIX wieku. Dokładna data jej budowy nie jest znana. Wiemy, że w roku 1872 została rozbudowana, a w latach 1928 – 1929 odnowiona.
W Częstochowie wybudowano też drugą synagogę, zwaną Nową Synagogą. Została ona oddana do użytku w roku 1893 roku. Żadna z nich nie zachowała się do dnia dzisiejszego. Obie zostały zniszczone przez Niemców. Stara Synagoga została zdewastowana we wrześniu 1939 roku i wysadzona podczas likwidacji małego getta w 1943 roku. Nową Synagogę Niemcy spalili 25 grudnia 1939 roku. Na jej miejscu zbudowano Filharmonię Częstochowską.
W styczniu 1916 roku Perec Willenberg otwiera szkołę rysunku w Częstochowie przy alei Najświętszej Maryi Panny 13. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych mieszkał tu, tworzył i uczył malarstwa. Kiedy jednak przyjął zlecenie na dekorację częstochowskiej synagogi, zrezygnował z pracy w szkole.
Prof. Willenberg nie urodził się w Częstochowie, ale tu przeżył prawie 30 lat swojego życia. Tu założył rodzinę, wychowywał dzieci i spełniał się jako artysta malarz. W 1913 roku miał wspólną wystawę malarstwa z Romanem Kramsztykiem, trzy lata później pokazywał swe płótna razem z obrazami Stanisława Wyspiańskiego, a w 1919 roku również Jacka Malczewskiego i Leona Wyczółkowskiego3. Z tego okresu pochodzi jedna z niewielu zachowanych przedwojennych prac Willenberga datowana na 1913 rok - Portret drzemiącego Żyda. W okresie międzywojennym zyskał sławę jednego z najbardziej cenionych malarzy fresków synagogalnych, wskazywany także jako twórca nowego nurtu w tym malarstwie. Stworzył narodowy żydowski styl dekoracyjny synagog.
„Żydzi nie mieli nigdy swojego stylu, dlatego że nie wolno było przedstawiać człowieka ani w rzeźbie, ani w rysunku, ani w malarstwie. Styl ojca polegał na szczególnym liternictwie. Z liter hebrajskich zaczął tworzyć kompozycje, stylizował litery” – tłumaczył Samuel Willenberg, także artysta plastyk.
– Jego styl ornamentyki złożony był ze stylizowanych hebrajskich liter, roślin i elementów architektury – precyzuje Joanna Brańska, historyk sztuki.
Na zdjęciach przedstawiamy projekt plafonu w Starej Synagodze
Prof. Willenberg prowadził także prace malarskie na ścianach Starej Synagogi.
Autorstwa prof. Pereca Wilenberga był także projekt wystroju wnętrza Starej Synagogi
Prezentowane zdjęcia wykorzystaliśmy z albumu wydanego przez Wydawnictwo WSP w Częstochowie w roku 2004 ŻYDZI CZĘSTOCHOWIANIE . WSPÓŁISTNIENIE – HOLOKAUST – PAMIĘĆ.
Proponujemy zapoznać się bliżej z biografią prof. Pereca Willenberga na stroniehttps://wszystkoconajwazniejsze.pl/ewa-czaczkowska-zyd-od-jezusa-milosiernego/
