Hagia Sophia - ku chwale mądrości

Niektórzy sądzą, że słynna świątynia w Stambule powstała pod wezwaniem świętej Zofii. To błędna opinia. Cześć oddawano tu Mądrości Bożej (po grecku sophia oznacza mądrość). Równowaga i harmonia to najważniejsze cechy tej niezwykłej budowli religijnej, jednej z najpiękniejszych na świecie. Cudem ocalała ona z gwałtownych wydarzeń historycznych. W Stambule, olbrzymim mieście, które jest spadkobiercą prastarego Konstantynopola, stolicy Bizancjum, Wschód spotyka się z Zachodem. Hagia Sophia to jednocześnie cud techniki i sztuki. Powstała na miejscu wcześniejszych świątyń, ale miała przewyższyć wielkością wszystkie dotychczas powstałe budowle. Cesarz Justynian powierzył to trudne zadanie architektowi Izydorowi z Miletu i matematykowi Antemiosowi z Tralles. Otwarta w 537 roku olśniewająca świątynia pozostaje symbolem zgody. Przez ponad 900 lat była to największa świątynia chrześcijańska. Jej powierzchnia to 7450 m2, wysokość – 56 m.

Kiedy w 1453 roku nad Konstantynopolem załopotała muzułmańska flaga, wielu obawiało się o los licznych kościołów tego miasta, a zwłaszcza najwspanialszego z nich – Hagia Sophia. Podobno w jednym z jej filarów mieszkał anioł i to on powiedział cesarzowi Justynianowi, jak zbudować bazylikę. Po zbudowaniu kościoła w 537 roku monarcha mógł z czystym sumieniem zakrzyknąć: „Salomonie, przewyższyłem cię!’’. Marmury świątyni pochodzą z całego terytorium imperium, część kolumn i zdobień zaś z greckich świątyń. Blasku kościołowi dodało 16 000 metrów kwadratowych mozaik na złotym tle, z których niestety wiele zostało zniszczonych w okresie ikonoklazmu (726-843). Kilka mozaik przetrwało ten czas, kiedy cześć oddawaną wizerunkom Chrystusa, Matki Boskiej i świętych uznano za bałwochwalstwo. Ocalały na przykład Madonna z Dzieciątkiem w towarzystwie cesarza Jana Komnena i cesarzowej Ireny (XI w.) w jednej z galerii świątyni,  a także wielki i sławny wizerunek Chrystusa z narteksu bazyliki. Świątynię budowało niemal przez 6 lat około 100 mistrzów murarskich i 10 000 robotników. Sułtan Mehmed II rozkazał przekształcić bazylikę w meczet 29 maja 1453 roku, czyli w dniu, kiedy zdobył Konstantynopol. Wzniesiono więc minarety, przysposobiono mirhab (niszę wskazującą kierunek na Mekkę), a mozaikę wielkiej kopuły – monumentalnego  Chrystusa Pantokratora – pokryto wapnem. Inne mozaiki potraktowano tak samo w 1750 roku. Pozostałe mozaiki, które przetrwały wiele trzęsień ziemi, zaczęto restaurować po roku 1935, gdy prezydent Ataturk zdecydował o nadaniu budowli statusu muzeum. Przestrzeń pod kopułą o szerokości 31 m i wysokości 51 m jest wyjątkowo dobrze oświetlona. Galerie, na których w czasach bizantyjskich gromadziły się kobiety, dodają architekturze lekkości. Na niższych poziomach płyty z marmuru w różnych kolorach i o różnym pochodzeniu zastąpiły oryginalne dekoracje. Kiedy budowlę zamieniono w meczet, w głównej nawie zbudowano emporę dla kantora i dobrze widoczną na zdjęciu zadaszoną kazalnicę, z której przemawiał imam.

Bibliografia

"Sekrety najbardziej niezwykłych miejsc na swiecie" wydawca Reader's Digest