Protestantyzm

PROTESTANTYZM

„Protestantyzm” pochodzi od protestu złożonego przez ewangelików (luteranów) 6 księstw i 14 miast w 1529 roku podczas sejmu Rzeszy w Spirze przeciw uchwale zabraniającej przechodzenia na ewangelicyzm.

 

Ogólnie o religii

Protestantyzm – jedna z głównych gałęzi chrześcijaństwa, obok katolicyzmu i prawosławia, na którą składają się wspólnoty religijne powstałe na skutek ruchów reformacyjnych wewnątrz Kościoła rzymskokatolickiego rozpoczętych wystąpieniem Marcina Lutra w XVI wiekuoraz ruchów przebudzeniowych w łonie macierzystych wyznań protestanckich w kolejnych stuleciach.

W łonie Kościołów protestanckich wyróżnić można kilka wiodących wyznań, z czego główne to: luteranizm, ewangelicyzm reformowany (w tym prezbiterianizm i kongregacjonalizm), anglikanizm (jeśli zaliczymy go do protestantyzmu), baptyzm, metodyzm, adwentyzm i pentekostalizm.

Na świecie żyje obecnie ok. 800 milionów protestantów, co stanowi ok. 40% wszystkich chrześcijan[1]. Stawia to protestantyzm na drugim miejscu po katolicyzmie, pod względem liczby zrzeszonych w tym nurcie chrześcijan. Protestantyzm jest najdynamiczniej rozwijającą się gałęzią chrześcijaństwa. Każdego dnia przybywa 57 tysięcy protestantów, w tym 37 tysięcy charyzmatycznych i 20 tysięcy klasycznych.

 

Podstawowe założenia

Podstawowe założenia teologii protestanckiej można ująć w pięciu zasadach protestantyzmu które przyjmowane są we wszystkich Kościołach chrześcijańskich należących do tej gałęzi chrześcijaństwa. Są to:

  • sola scriptura – jedynie Pismo Święte stanowi autorytet w sprawach wiary i praktyki chrześcijańskiej,

  • solus Christus – jedynie Jezus Chrystus, jako prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek, jest pośrednikiem między obojgiem,

  • sola gratia per sola fide – jedynie łaska Boża jest podstawą usprawiedliwienia grzesznika poprzez wiarę i niezależnie od jego uczynków,

  • soli Deo gloria – jedynie Bóg jest godzien oddania Jemu czci przez stworzenie.

 

 

Historia

Ze względu na dużą zbieżność głównych założeń XVI-wiecznej reformacji z postulatami wcześniejszych ruchów o podobnym charakterze, lecz występujących na mniejszą skalę, mianem protestantyzmu można określić także te przejawy jawnego przeciwstawiania się doktrynom i elementom tradycji Kościoła Rzymskiego na przestrzeni dziejów, które cechowała ta sama myśl teologiczna. Chodzi tu w szczególności o waldensów oraz husytów, których część przyłączyła się do Reformacji mając identyczne poglądy w kwestiach postrzeganych jako kluczowe dla protestantów:

Teologia protestancka zawsze podkreślała główne doktryny biblijne odnośnie boskości Chrystusa, jego narodzenia z dziewicy, śmierci za grzechy ludzkości, zmartwychwstania w ciele, wniebowstąpienia oraz powtórnego przyjścia. Podkreślano także konieczność łaski Bożej i Ducha Świętego do prowadzenia świętego życia.

Powyższe cechy odróżniały więc protestantów od herezji znanych w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, gdyż w zdecydowanej większości przypadków uznawali oni wyznanie wiary Soboru Nicejskiego I z 325 roku. Z tejże racji katarów nie można traktować jako wyznania o charakterze protestanckim, jak to ma miejsce w przypadku waldensów. Z drugiej strony, charakterystyczne postulaty protestantów czynią ich nurtem chrześcijaństwa w pełni odrębnym od katolicyzmu a różnice są znacznie bardziej widoczne niż ma to miejsce w przypadku prawosławia czy anglikanizmu (mimo iż anglikanizm, zgodnie z zasadami Symboliki, jest powszechnie uznawany za wyznanie protestanckie należy zaznaczyć, iż w początkach swego istnienia był kościołem narodowym i stał w opozycji do pozostałych nurtów chrześcijaństwa – anglikanie, głównie z powodów politycznych, prześladowali zarówno katolików, jak i protestantów). Istotną rolę w głoszeniu tez, które można uznać za prekursorskie dla protestantyzmu, odegrali Wigilancjusz (IV wiek) i Klaudiusz z Turynu (IX wiek).

Reformacja i protestantyzm

Główną cechą wyznań protestanckich jest uznanie Jezusa Chrystusa za jedynego pośrednika między Bogiem a ludźmi (zasada Solus Christus), odrzucenie tradycji przyjmowanej przez katolicyzm jako równorzędną z Pismem Świętym podstawę wiary (zasada Sola Scriptura), przyjęcie, że podstawą zbawienia jest łaska (zasada Sola Gratia), przyjmowana przez wiarę, a nie przez dobre uczynki albo praktyki religijne (zasada Sola Fide). Ponadto protestanci odrzucali odpusty, doktrynę czyśćca, kult maryjny i świętych, celibat księży, władzę papieską i liturgię w języku łacińskim.

Dyskusje wśród teologów protestanckich dotyczyły m.in. znaczenia sakramentu eucharystii (realnego czy symbolicznego), predestynacji bądź udziału woli w zbawieniu (arminianizm czy kalwinizm), charakteru sakramentu chrztu (chrzest wiernych czy chrzest niemowląt), ustroju kościoła (episkopalizm, prezbiterianizm i kongregacjonizm). Spory te doprowadziły do wykrystalizowania się szeregu nurtów i różnorodności w łonie protestantyzmu.

Luteranizm oparty o nauczanie Marcina Lutra objął głównie środkowe, wschodnie i północne Niemcy, Danię,Szwecję, Norwegię i Islandię, również Finlandię, Łotwę i Estonię, a także północne i zachodnie rejony Czech i południowo-wschodnią Austrię. Nauka Jana Kalwina (kalwinizm) opanowała większość obszaru Szwajcarii,Holandii i wschodnie Węgry oraz przyczyniła się do uformowania się doktryny angielskich purytanów, szkockichprezbiterian oraz francuskich hugenotów. Trzecim nurtem reformacji był anabaptyzm łączący zasadę chrztu świadomych wyznawców z awangardowymi poglądami społecznymi. Dzielił się na dwa zasadnicze nurty: radykalny, walczący o swoje prawa z użyciem przemocy, mający udział w tzw. wojnie chłopskiej w Niemczech i reprezentowany przez komunistyczną wspólnotę w Münster oraz pacyfistycznej, reprezentowanej głównie przez mennonitów, huterytów i amiszów[5]. Ekscesy radykalnych anabaptystów spowodowały ich zniszczenie w Europie, natomiast anabaptyści pecyfistyczni migrowali do krajów tolerujących ich odmienność, m.in. w Europie (np. stanowili część środowiska Olędrów na ziemiach polskich i w Ameryce Północnej)[5].

Kształt reformacji angielskiej nadał król Henryk VIII, który zachował episkopalny ustrój Kościoła i wiele zasad katolickich. Tożsamość anglikańska opiera się w większym stopniu na wspólnej liturgii przy dużej wstrzemięźliwości w rozstrzyganiu problemów teologicznych. Połowiczność reformacji angielskiej i jej odgórny charakter spowodował, że w Anglii powstawały ciągle nowe społeczności pogłębiające reformację – purytanie, baptyści, metodyści, kwakrzy, darbyści. Władcy Anglii chętnie pozbywali się dysydentów z Kościoła Anglii ułatwiając ich przesiedlanie się do kolonii amerykańskich, co stało się przyczyną pluralistycznego i (z konieczności) tolerancyjnego charakteru protestantyzmu w USA.

W Niemczech duży wpływ na protestantyzm miał ruch pietystyczny oraz proces zjednoczenia (unii) kalwinów i luteran. (Kościoły ewangelicko-unijne) są współcześnie istotną formą organizacyjną Kościołów protestanckich. W Europie kluczowym czynnikiem integrującym Kościoły protestanckie jest Konkordia leuenberska.

Proteztantyzm współcześnie

W protestantyzmie obok podziału na wyznania dostrzegalne są różne nurty teologiczne i pobożnościowe, wyróżnić można trzy podstawowe grupy:

  • „protestantyzm głównego nurtu” (ang. „mainline Protestantism”) - odznaczająca się otwartością na współczesną kulturę, w przeważającej części zaangażowana w dialog ekumeniczny i podejście do sakramentologii panujące w niepodzielonym Kościele (chrzest w wieku niemowlęcym i wiara w obecność Chrystusa w sakramencie Wieczerzy Pańskiej). Wśród tych kościołów możemy wyróżnić zarówno konserwatywne, jak i liberalne nurty

  • ewangelikalna

  • grupa pogranicza, reprezentowana głównie przez adwentyzm i darbyzm (tzw. braci ekskluzywnych), charakteryzującą się w większym lub mniejszym stopniu ekskluzywizmem zbawczym (zbawienie zastrzeżone do kręgu adeptów danej wspólnoty);denominacje z tego kręgu niekiedy posiadają silne znamiona ewangelikalne i podlegają ewolucji w stronę przyjęcia zachowań właściwych dla pozostałych grup wewnątrzprotestanckich[6].

Protestantyzm głównego nurtu reprezentują przede wszystkim następujące wyznania:

W zależności jednak od poszczególnych Kościołów, stanowiska odnośnie nauki różnią się w znaczącym stopniu – polski luteranizm lubKościół Luterański Synodu Missouri prezentują stanowiska konserwatywne. Nie jest też zasadą, że Kościoły, popierające ruch ekumeniczny są jednocześnie przedstawicielami teologii liberalnej.

Ewangelikalizm reprezentują przede wszystkim następujące wyznania

Niektóre wspólnoty ewangelikalne są w krajach o większości ludności katolickiej czasem grupami eks-katolickimi (powstałymi w wyniku odejścia od Kościoła rzymskokatolickiego lokalnej wspólnoty lub jej części (zdarza się to w środowisku Odnowy w Duchu Świętym) – w Polsce miało to miejsce np. w Kaliszu (Centrum Chrześcijańskie „Miecz Ducha”), w Gdyni (Centrum Chrześcijańskie „Nowa Fala”) czyKielcach (Wspólnota Chrześcijańska „Wieczernik”). Podobne zjawisko miało miejsce w Kościele luterańskim z którego wydzieliła się grupa określana mianem stanowczymi chrześcijanami. Grupa eks-katolicka lub eks-luterańska może też przyłączyć się do już istniejącego chrześcijańskiego wyznania (czego przykładem była post-luterańska społeczność w Ustroniu, która przejściowo stanowiła część Wspólnoty Kościołów Chrystusowych).

Wspólnoty protestanckiego pogranicza

Rzeczywistość protestantyzmu dopełnia ogromna liczba mniej znaczących oraz niezależnych społeczności (kościołów, zborów) lokalnych. Rozszczepienie protestantyzmu było jednym z najważniejszych powodów powstania ruchu ekumenicznego. Obecnie jednak najważniejszy podział w łonie protestantyzmu przebiega w poprzek wymienionych wyznań i dzieli go na konserwatystów przyjmujących nieomylność Biblii, tradycyjną etykę seksualną oraz tzw. „konserwatywne” poglądy oraz liberałów przyjmujących historyczny charakter Biblii i doktryn, ordynowanie na urząd duchownego kobiet. Występują też społeczności umiejscawiające się pomiędzy tymi dwoma biegunami, aczkolwiek zdecydowanie bliżej bieguna nieliberalnego (teologicznie i w sferze moralności są one całkowicie nieliberalne, pozwalając jednak np. na ordynowanie kobiet). Rosnące znaczenie w protestantyzmie mają też ruchy ponadwyznaniowe takie jak „Promise Keepers” czy kaznodzieje telewizyjni.

Przynależność do protestantyzmu niektórych grup jest przedmiotem kontrowersji – podobnie jak przynależność do chrześcijaństwa. Często odmawia się tej nazwy wyznaniomantytrynitarnym (zaprzeczającym, że Jezus Chrystus jest Bogiem, bądź głoszącym, że jest On jedynym Bogiem w pełni tożsamym z Ojcem i Duchem Świętym w jedno – a nie trójosobowym istnieniu; to drugie podejście do protestantyzmu jest już raczej zaliczane bezdyskusyjnie, choć traktowane jako nieortodoksyjne). Niektóre z tych wyznań powstały w wyniku Reformacji, bądź zostały utworzone z wyznań protestanckich – jak bracia polscy, Świadkowie Jehowy (odrzucani przez protestantów z powodu negowania boskości i kultu Chrystusa – sami również nie zaliczają siebie do protestantów[7]), chrystadelfianie, czy unitarianie. Do nurtu protestanckiego nie zalicza się scjentystów, a także mormonów, wyrosłych z opozycji do grup protestanckich. Dyskutowana jest także przynależność do protestantyzmu adwentystów i kwakrów .

http://proteologia.files.wordpress.com/2009/02/5-sola.jpgSymbol Kościoła Protestanckiego

 

http://www.africarpa.friko.pl/wolne-panstwo.jpg

Kościół Protestancki

 

http://maximus.pl/pliki/grafika/geografia/JGludno%C5%9B%C4%87%C5%9Bwiata.jpg